Co to jest "Zimna Zośka"? Jakie przesądy wiążą się z tym dniem?

"Zimna Zośka", "zimnych ogrodników" czy "trzech ogrodników" to pojęcia znane wszystkim osobom, które interesują się ogrodnictwem czy też sadzą kwiaty. Jest to okres przypadający na połowę maja, kiedy to na obszarze środkowej Europy występuje znaczne ochłodzenie spowodowane zmianą cyrkulacji atmosferycznej. Z Zimną Zośką wiąże się wiele przesądów ogrodniczych.

Co to jest Zimna Zośka?

Zimna Zośka, zwana również zimnymi ogrodnikami, to zjawisko klimatyczne, które charakterystyczne jest dla obszaru środkowej Europy. Występuje po okresie, gdy nad Europą Środkową oraz Wschodnią utrzymuje się wyż baryczny, czyli w połowie maja. W tym czasie cyrkulacja atmosferyczna ulega zmianie, wyż słabnie, a nad część Europy zaczyna napływać niż baryczny oraz zimne powietrze pochodzące z obszarów polarnych. Inną przyczyną nagłego ochłodzenia są również powiewy zimnego wiatru znad morza.

Drastyczny spadek temperatury potwierdzono badaniami. W latach 1881-1980 w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego przeprowadzano badania, z których wynika, że aż w 95% spośród lat, w których monitorowano temperaturę, w okresie od 1 do 25 maja następuje znaczne ochłodzenie. W dziewięciu spośród tych lat, spadek temperatury z dnia na dzień przekraczał 10 st.C. Analizując wyniki tych badań ustalono, że między 10 a 17 maja istnieje 34% prawdopodobieństwo ochłodzenia.

Obecnie temperatury na zimnych ogrodników raczej nie spadają poniżej 0 st.C, jednak dawniej ze względu na chłodniejszy klimat, nawet w maju zdarzały się przymrozki. W średniowieczu posługiwano się kalendarzem juliańskim, przez co trzech ogrodników wypadało wcześniej. Kolejne dni ochłodzenia nazywane są imionami patronów tych dni. Są to kolejno:

  • Święty Pankracy - 12 maja,
  • Święty Serwacy - 13 maja,
  • Święty Bonifacy - 14 maja,
  • Święta Zofia - 15 maja.

Przesądy ogrodnicze związane z Zimną Zośką

Pierwsze wzmianki dotyczące majowego ochłodzenia pojawiały się około 1000 roku, gdy zimnych ogrodników nazywano "surowymi panami". W tradycji ludowej dni świętego Pankracego, Serwacego, Bonifacego oraz Zofii są uważane za ostatnie dni wiosennych przymrozków. Jest to okres, gdy może wystąpić ochłodzenie, jednak chłód po tych dniach nie powinien już szkodzić nowo posianym lub posadzonym roślinom. W związku z tym, uznaje się, że większość roślin powinno sadzić się lub siać dopiero po zimnych ogrodnikach.

Zimni ogrodnicy są znani również w innych krajach. W Niemczech okres wiosennego ochłodzenia określa się mianem Eisheiligen, w Holandii - Ijsheiligen, we Francji - Saints de glace, natomiast w Słowenii - Poscana Zofka lub Trije ledeni. W niektórych krajach do zimnych ogrodników zalicza się również świętego Mamerta, którego wspomnienie liturgiczne obchodzone jest 11 maja.

Z zimnymi ogrodnikami związanych jest wiele ludowych przysłów, między innymi:

  • Na świętego Izydora często bywa chłodna pora,
  • Pankracy, Serwacy, Bonifacy: źli na ogród chłopacy,
  • Święta Zofija kłosy rozwija,
  • Święty Izydor wołkami orze, kto go poprosi - temu pomoże,
  • Za świętą Zofiją pola w kłos wybiją.

Ze zjawiskiem trzech ogrodników związane są przeróżne ogrodnicze przesądy. Na Węgrzech dawniej wierzono, że smak wina w danym roku zależy właśnie od humoru ogrodników. Jeżeli w zimnych ogrodników będzie ciepło i słonecznie, wino wyjdzie słodkie, natomiast jeżeli pogoda będzie deszczowa, należy spodziewać się kwaśnego wina. W XI wieku wierzono natomiast, że święta Zofia ma moc ochraniania przyrody i ludzi przed mrozem. Do dziś w niektórych miejscach w Holandii kultywuje się dawną tradycję rozpalania ognisk na cześć świętej Zofii. Tradycja ma swoje korzenie w Alpach, gdzie na początku maja rozpalano ogniska, aby ubłagać Zofię o ochronę plonów przed mrozami.

Wprowadź wiosnę do swojego domu. Hiacyntowy ogródek pięknie ozdobi każde wnętrze

Współcześnie wielu ogrodników uznaje, że z wysadzaniem roślin do ziemi należy zaczekać do 16 maja, czyli właśnie do dnia po zimnych ogrodnikach. Mówi się również, że "ochłodzenie na zimną Zośkę gwarantuje, że do października nie grożą nam już żadne przymrozki".

Oprócz przesądów związanych z zimną Zośką, istnieją inne ogrodnicze porzekadła. Uważa się między innymi, że nasion nie należy wysiewać w czasie nowiu oraz pełni, gdyż rośliny wysiane w tym okresie będą brzydsze. Z kolei przesadzać rośliny należy w okresie ubywającego księżyca. Inny przesąd mówi, że kradzione kwiaty rosną najpiękniej, więc jeżeli podobają nam się kwiatki sąsiadki lepiej wziąć sadzonkę albo zaszczepkę bez pytania. Jeżeli jednak zapytamy, czy możemy wziąć zaszczepkę, nie należy za nią dziękować, ponieważ się nie przyjmie.

Copyright © Agora SA